Evaluatie Wet verevening pensioenrechten bij scheiding

De verdeling van pensioen bij scheiding gaat ingrijpend veranderen. Waar nu verevening het meeste wordt gekozen, wordt straks bij scheiden conversie standaard. Verevening is dan ook niet meer mogelijk. Ex-partners zijn dan minder financieel afhankelijk van elkaar. Per 2022 moet de nieuwe  Wet pensioenverdeling bij scheiding ingaan. De aanleiding hiervoor is de evaluatie van de wet verevening pensioenrechten bij scheiding. Daar gaat dit artikel over.

De verdeling van pensioen bij scheiding heeft een wettelijke basis: de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wvps). Deze wet is ingegaan op 1 mei 1995. Uit de evaluatie van de Wvps blijkt dat de wet beperkt gebruikt wordt. Ook is de wet vaak nog te onbekend bij burgers en scheidingsprofessionals. Bovendien is de uitvoering voor verbetering vatbaar. Met het wetsvoorstel pensioenverdeling bij scheiding 2022 moet daar verandering in komen. Het wetsvoorstel behandelen we in een volgend artikel. Nu eerst de aanleiding tot het wetsvoorstel: de evaluatie van de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding.

De Wet verevening pensioen bij scheiding geëvalueerd in 2007

In oktober 2007 verscheen de eerste evaluatie van de Wvps. Het eerste doel van de Wvps was de gedachte dat pensioenopbouw het gezamenlijk resultaat is van beide partners. Dat doel was bereikt. Het tweede doel was het ontlasten van de rechtspraak. Ook dat is zeker gelukt.

In het rapport wordt ook een aantal maatschappelijke ontwikkelingen gesignaleerd. Zo zijn gehuwde vrouwen meer betaalde arbeid gaan verrichten, die ook zelf pensioen opbouwen. Verder neemt het aantal ongehuwd samenwonenden toe.

Daarnaast werden er ontwikkelingen binnen de pensioensfeer gesignaleerd. Bijvoorbeeld de opkomst van de beschikbare premieregeling en mede daardoor de opkomst van het nabestaandenpensioen op risicobasis. Ook waardeoverdrachten vanwege baanwisselingen nam toe. Dit zijn ontwikkelingen waardoor de vereveningsgerechtigde op achterstand kwam te staan.

Knelpunten

In de evaluatie van de Wvps in 2007 staan ook de knelpunten die betrokkenen ervaren. Zo staat in het rapport als knelpunt o.a. dat advocaten, notarissen en ex-echtgenoten te weinig kennis van de Wvps hebben. Ook de methodiek van de Wvps zorgt voor levenslange afhankelijkheid van ex-partners. Zelfs als elk ander vermogen uitgesloten wordt van de verdeling bij scheiding. Dat leidt soms tot onbillijke uitkomsten met fiscale voetangels en klemmen.

Oplossingsrichtingen

Het rapport over de evaluatie van de Wvps in 2007 geeft ook oplossingsrichtingen. De eerste oplossing die genoemd wordt is dat conversie de standaard moet worden. Daarmee wordt de financiële band tussen ex-partners definitief verbroken.

De tweede oplossing is het omzetten van ouderdomspensioen in partnerpensioen ingeval opgebouwd partnerpensioen ontbreekt. Dat omgezette deel moet dan buiten de verevening vallen en toekomen aan de vereveningsgerechtigde.

De derde oplossing die gegeven wordt is om lijfrentes ook onder de werking van de Wvps te brengen.

De Wet verevening pensioen bij scheiding opnieuw geëvalueerd in 2018

In januari 2018 verscheen de tweede evaluatie van de Wvps met onderzoeksrapporten van het Ministerie van SZw en J&V, SEO Economisch Onderzoek (SEO) en het Koninklijk Actuarieel Genootschap (AG). Uit de tussenstand van de evaluatie die de Tweede Kamer op 13 juni 2017 ontving bleek dat de wet beperkt gebruikt wordt. Ook is de wet te vaak nog onbekend bij burgers en scheidingsprofessionals en de uitvoering is voor verbetering vatbaar. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) had eerder in een rapport adviezen uitgebracht. Deze zijn ook ter harte genomen. De WRR constateert dat de overheid in toenemende mate een beroep doet op de redzaamheid van mensen, terwijl de menselijke vermogens daartoe begrensd zijn. Kennis en intelligentie alleen zijn niet genoeg voor redzaamheid.

Gesignaleerde aandachtspunten. Mogelijke oplossingen.

De Wvps wordt te weinig actief gebruikt. Nu moet de vereveningsgerechtigde en/of de vereveningsplichtige het recht op uitbetaling actief regelen bij de betrokken pensioenuitvoerder(s). gebeurt dat niet dan moet de vereveningsgerechtigde bij de vereveningsplichtige aankloppen. De oplossing is dat de uitbetaling van de pensioenuitkeringen automatisch bij de rechthebbenden terechtkomen. Ook al doen deze niets.

Het tweede aandachtspunt is de vraag of verevening als standaard manier van verdelen nog wel past bij de hedendaagse maatschappij. Want inzicht in pensioen en handelingsperspectief bij de financiële situatie worden steeds relevanter. Een alternatieve standaard zou dan conversie kunnen zijn. Ex-partners kunnen dan los van elkaar over het aan elk toebedeelde pensioen beslissen. Wel moet goed gekeken worden naar de gevolgen van conversie voor net nabestaandenpensioen. Dat komt bij conversie immers te vervallen.

Het derde aandachtspunt gaat over ongehuwd samenwonenden. Deze vallen niet onder de werking van de Wvps. Uit onderzoek van SEO Economisch Onderzoek blijkt dat verdeling van ouderdomspensioen voor ongehuwd samenwonenden die uit elkaar gaan dezelfde financiële consequenties heeft als voor gehuwden of geregistreerde partners die uit elkaar gaan. Uit de evaluatie blijkt echter dat ongehuwd samenwonenden minder behoefte hebben aan de verdeling van pensioen. Van aanpassing van de wet op dit punt zal dan naar verwachting ook beperkt gebruik worden gemaakt.

Het vierde belangrijke aandachtspunt is het bijzonder partnerpensioen. Per 1 januari 2018 zijn de regels rondom de gemeenschap van goederen veranderd. Alleen het vermogen dat door echtgenoten gedurende het huwelijk is opgebouwd (en vermogen dat reeds voor aanvang van het huwelijk aan de echtgenoten gezamenlijk toebehoort), valt vanaf dat moment standaard in de gemeenschap. Deze wijziging is aanleiding geweest om in de evaluatie aandacht te schenken aan de periode waarover het bijzonder partnerpensioen wordt berekend. Het bijzonder partnerpensioen wordt immers op grond van de Pensioenwet berekend over de huwelijkse én voorhuwelijkse periode.

Evaluatie aanleiding voor wetsvoorstel

De evaluatie van Wet verevening pensioenrechten bij scheiding is de aanleiding voor het wetsvoorstel pensioenverdeling bij scheiding 2022. Hier gaan we in een volgend artikel op in. Deze nieuwe wet heeft grote gevolgen voor de verdeling van pensioen. Vanaf 2022 kan verevening niet meer. Lopende gevallen van echtscheidingen in 2020 en 2021 moeten hiermee rekening houden. Alle kan anders worden. Overigens schreven we in 2011 en 2016 hier ook twee artikelen over.